Kwiat w raju – liturgia i fin’amor* w czasach Ars Antiqua

TASTO SOLO

XIII wiek był kluczowym okresem dla rozwoju i rozkwitu polifonii na Zachodzie. Wśród wszystkich form muzycznych, to francuski motet zyskał pozycję ulubionego gatunku najwyższych i intelektualnych klas społecznych, zwłaszcza w Paryżu. Motet, powstały w wyniku dodawania kolejnych głosów do istniejącej już melodii gregoriańskiej, otworzył możliwości eksperymentowania, stając się żywym nośnikiem do eksploracji nowych technik kompozytorskich i formuł kontrapunktycznych. Przede wszystkim jednak motet oferował strukturalne wsparcie, pozwalające nie tylko na ucieleśnienie nowych prądów muzycznych, ale także stworzenie artystycznego uniwersum, gdzie możliwe było połączenie sacrum i profanum, dosłowności i alegorii, tekstu i metatekstu, poprzez zestawienie różnych tematów i motywów: chorał gregoriański dialogował z wierszami miłosnymi, często z dwiema lub trzema nakładającymi się narracjami w języku łacińskim i w językach ludowych, tworząc kombinacje między rzeczywistością a metaforą. Niewątpliwie dodanie nowych głosów i nowej poezji stanowi jedną z głównych cech w genezie średniowiecznych motetów, co wyjaśniałoby pochodzenie terminu „motet” jako francuskiego pochodnego od „mot”, czyli „słowo”. W każdym razie subtelność, siła wyrazu i złożoność kompozycyjna, które charakteryzują motety, były znane i cenione przez muzyków praktyków i teoretyków tamtych czasów, począwszy od słynnego uczonego Johannesa de Grocheo (ok. 1300), który pisał, że „ten rodzaj muzyki nie powinien być grany dla pospólstwa, ponieważ nie potrafi ono docenić jego wyrafinowania i czerpać z niego przyjemności. Zamiast tego powinien być wykonywany przed duchownymi i wszystkimi, którzy szukają subtelności w sztuce”.
Podczas koncertu zostanie zaprezentowany zróżnicowany wybór motetów skomponowanych w latach 1250-1300, wykonywanych głównie przy unikalnym połączeniu śpiewu i portatywu, zgodnie z średniowieczną praktyką „intabulacji”: instrument gra dolne głosy, a śpiewacy wykonują górną melodię. Oprócz motetów, Tasto Solo zaprezentuje inne utwory charakterystyczne dla Ars Antiqua i wczesnego Ars Nova, takie jak organum floridum (chorał gregoriański uporządkowany w długie wartości rytmiczne i ozdobiony szybkimi, wirtuozerskimi ornamentami zwanymi „kwiatami” w terminologii średniowiecznej), sekwencje łacińskie, utwory instrumentalne oraz fragmenty z Ordinarium Missae, z których większość odnosi się do kultu maryjnego rozwijającego się w ostatnich stuleciach średniowiecza. Do przygotowania programu wykorzystano dwa główne manuskrypty: słynny Codex Montpellier — kodeks, który mimo swojego niewielkiego rozmiaru ma nieocenioną wartość, zawiera bowiem największą i najbogatszą kolekcję francuskich motetów XIII wieku, bogato zdobionych i iluminowanych. Drugi to słynny Kodeks Las Huelgas, który gromadzi muzykę wykorzystywaną przez zakonnice i wykwalifikowane śpiewaczki w klasztorze Santa María la Real de Las Huelgas w Burgos w ostatnich dekadach XIII wieku i na początku XIV wieku.

*fin’amor – termin z języka oksytańskiego, oznaczający „czystą miłość” lub „wysoką miłość”. Był używany w średniowiecznej poezji trubadurów, odnosząc się do wyidealizowanej, szlachetnej miłości, często niewyrażonej w sposób fizyczny.

Z mszy
Kyrie / Anonim, Monasterio de las Huelgas, Códex Las Huelgas
Sanctus / Anonim, Barcelona, Orfeó Català, MS I
Catholicorum concio / Anonim, Monasterio de las Huelgas, Códex Las Huelgas
Benedicamus Domino / Anonim, Firenze Biblioteca Medicea-Laurenzia, MS 29.1

 

Estampidas
Estampie / Anonim, London, British Library, Add. 29987
Flavit auster / Anonim, Monasterio de las Huelgas, Códex Las Huelgas
In pro / Anonim, London, British Library, Add. 29987

 

Motety
O Maria Maris Stella / Anonim, Monasterio de las Huelgas, Códex Las Huelgas
Danse real / Anonim, Paris, BnF, Le Manuscrit du Roy
Estampie real / Anonim, Paris, BnF, Le Manuscrit du Roy
Plus belle que flor / Anonim, Monasterio de las Huelgas, Códex Las Huelgas
Quand repaire la verdor / Anonim, Montpellier, Faculté de Medicine, MS H 196
Improwizacja
Dame, ensi est / Teobaldo de Navarra

 

Sekwencje
Casta Catholica / Anonim, Monasterio de las Huelgas, Códex Las Huelgas
Maria Virgo / Anonim, Monasterio de las Huelgas, Códex Las Huelgas

Cerkiew św. Paraskewy

ŁÓWCZA 47A,
37-614 ŁÓWCZA

pobierz wejściówkęwięcej o artystach